قواعد عربي دوازدهم مشترك / الدرس الأول: معاني الحروف المشبهة بالفعل و لا النافية للجنس

قواعد عربي دوازدهم مشترك / الدرس الأول : معاني الحروف المشبهة بالفعل و لا النافية للجنس/ د. خزاعل أولاً: الحروف المشبهة بالفعل: باید دانست که حروف مشبهة بالفعل حروفى عامل و تأثير گذار هستند که مانند افعال ناقصه برسر جمله هاﯼ اسميه آمده، و مبتدا و خبر را از لحاظ معنا وهمچنین جایگاه و محل اعرابی تحت تأثير قرار مى دهند ، در اين حالت مبتدا و خبر تبديل به دو معمول براى حروف مشبهة بالفعل هستند كه تشخيص صحيح اين دو معمول، كمك فراوانى به ترجمه دقيق جمله مى نمايد: اللهُ عليمٌ >> إنَّ الله َعلیمٌ : بی گمان خدا داناست. معاني دقيق حروف مشبهة بالفعل: ١_ إنّ‌َ : به معناى (قطعاً، همانا، به درستـﯽ كه، بى گمان ) كه معمولاً در ابتدای جمله می آید و جمله پس از خود را تأكيد می کند. إنَّ اللهَ لا يُضيعُ أجر المحسنين . ( بى گمان خدا پاداش نیکوکاران را تباه نمی کند ) ٢_ أنَّ : به معناى( كه ) است و معمولاً در وسط دو جمله می آید و آنها را به هم پیوند می دهد: قال أعلم أنَّ الله على كلِّ شيءٍ قديرٌ . ( گفت می دانم که خدا بر هر چیزی تواناست) نکته مهم1: إنَّ حرف مشبهة بالفعل است و با أداة شرط ( إنْ = إنْ تدرُسْ تنجحْ ) فرق دارد. نکته مهم2:أنَّ حرف مشبهة بالفعل است وبا حرف (أنْ) که پیش از فعل مضارع می آید،فرق دارد. ٣_ كأنَّ : به معنای (گويـﯽ كه ، مثل اين كه و مانند ) است و معمولا جهت تشبیه چیزی به چیز دیگر بکار می رود ؛ مثال: کأنَّهن الياقوتُ و المرجانُ. ( آنان مانند ياقوت و مرجان اند) ٤_ لكنَّ: به معناى " ولى" و " اما " مى باشد و براى كامل كردن پیام و بر طرف کردن ابهام جمله ی قبل از خودش مى آيد؛ مثال: { إِنَّ اللَّهَ لَذُو فَضْلٍ عَلَى النَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَشْكُرُونَ} بی گمان خدا دارای بخشش بر مردم است، ولی بیشتر مردم سپاسگذاری نمی کنند. نكته مهم3: ( لکنَّ ) حرف مشبّهة بالفعل است و با ( لکنْ) كه حرف استدراك مى باشد، فرق دارد؛ يعنى " لكنْ " نياز به دو معمول بعد از خود ندارد. ٥_ ليتَ : به معناى كاش و بيانگر آرزوست و گاهی به صورت " یا لیتَ (اﯼ كاش) هم به کار می رود؛ مانند: { وَيَقُولُ الْكَافِرُ يَا لَيْتَنِي كُنْتُ تُرَابًا } : و كافر مى گوید: ای كاش من خاك بودم. ٦_ لَعَلَّ: به معناى "شايد" و " اميد است" و " باشد که "؛ مانند: { إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ} بی گمان ما قرآن را به زبان عربی (فصیح) قرار دادیم، امید است شما تعقّل كنید. نکته مهم4: اگر «ما » به دنبال ( إنَّ – أنَّ _ كأنَّ) بیاید، مانع عمل إنّ و أنّ و كأنّ می شود که به این ما، " ما کافّه "یا بازدارنده می گوئیم. اِنّ اللهَ عالمٌ = إنّما اللهُ عالمٌ . ( إنّما و أنّما را ادوات حصر می گویند، در درس سوم با اسلوب و روش حصر آشنا خواهيم شد.) اگر ماﯼ كافه بعد از اين حروف قرارگيرد ، مبتدا وخبر به حالت اصلـﯽ خود (از جهت اعراب و معنـﯽ) برمـﯽ گردند . إنّما و أنّما : به معنی فقط: إنّما التلميذ ُ يعملُ بواجبهِ .(فقط دانش آموز به وظيفه اش عمل مـﯽ كند) وَاعْلَمُوٓا أَنَّمَآ أَمْوَالُكُمْ وَأَوْلَادُكُمْ فِتْنَةٌ وَأَنَّ اللَّهَ عِنْدَهُٓ أَجْرٌ عَظِيمٌ و بدانید كه اموال و فرزندانتان فقط وسیله آزمایش شماست، وخداست كه پاداشی بزرگ نزد اوست. كأنـّما العلمُ نورٌ . (گويـﯽ دانش ، نور است.) كأنّ : از حروف مشبهة بالفعل / ما : ماﯼ كافّه / العلمُ : مبتدا / نورٌ : خبر . ثانياً: لا نفيَ جنس: گاهي حرف " لا " بر سر جمله اسميه می آيد و مانند حروف مشبهة بالفعل بر دو معمول بعد از خود ( مبتدا و خبر) تأثير مى گذارد. به اين حرف «لا نفي جنس» گفته مي شود که به معنای « هیچ ... نیست» می باشد. نکته 5: لا نفي جنس تنها قبل از اسم مى آيد و با " لا " جواب و لا نفي مضارع و لا نهي، متفاوت است : هل أنت من الأهواز؟ لا . (جواب) عليٌّ لا يذهبُ إلى طهران .) لا نفي مضارع) وَلَا يَحْزُنْكَ قَوْلُهُمْ ۘ إِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعًا ۚ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ ) لا نهي) اسم بعد از لا نفي جنس: 1- نكره است به اين خاطر هيچگاه الف و لام نمي گيرد.2- غالباً حركت فتحه ( _َ ) روى آخرين حرف آن ثابت است و بدين خاطر تنوين ندارد: لا جهْلَ اضَرُّ من العُجبِ .