پاره ای نکات در فن ترجمه

ماضی منفی ساده :                  ما  + ماضی:               ما جاء : نیامد     /    ما رأیتم : ندیدید

                                     لم + مضارع مجزوم:       لم  یذهب : نرفت   /    لم یرضَ : راضی نشد

           ماضی نقلی مثبت:          قد + ماضی:       قد فَرِحَ : شاد شده است   /   قد جاء : آمده است

ماضی نقلی منفی:       لما + مضارع مجزوم:       لما یذهب: هنوز نرفته است   /   لمّا یذکر: هنوز یاد نکرده است

                           ما + قد + ماضی :           ما قد أکلَ : نخورده است   /   ما قد رأی : ندیده است

ماضی بعید:       کان + قد + ماضی:        کان قد ذهب : رفته بود   /   کان قد ضرب : زده بود

                       کان + ماضی :              کان ذهب : رفته بود    /   کان ضَرَبَ : زده بود

                      کان + اسم فاعل:        کنتُ جالساً : نشسته بودم  /  کنتُ غارقاً في أفکاری : در افکارم غرق شده بودم

ماضی بعید منفی:        ما + کان + ماضی:     ما کان جلس: ننـشسته بود    /   ما کنّـا ذهبنا : نرفته بودیم

                              کان + ما+ ماضی :      کان ما رأی: ندیده بود      /     کنتُ ما ضربتُ : نزده بودم

            لم + مضارع مجزوم کان + ماضی:      لم یکن ذَهَب: نرفته بود   /     لم نکن رأینا : ندیده بودیم

ماضی استمراری:          کان + مضارع :         کان یذهب: می رفت   /    کنتم تذهبون : می رفتید

ماضی استمراری منفی:            ما + کان + مضارع:    ما کان یرجع: باز نمی گشت     /  ما کنتما تذهبان : شما نمی رفتید

                                        کان + لا + مضارع:     کان لا یضرب: نمی زد    /   کنتُ لا أجلسُ : نمی نشستم

                      لم + مضارع مجزوم کان + مضارع:     لم یکن یذهب: نمی رفت

تر جمه ی افعال در جملات متصل به هم:

ماضی + ماضی :      فعل دوم:           غالبا: ماضی بعید          گاهی ماضی ساده

قرأتُ کتاباً اشتریته من السوق :     کتابی را خواندم که آن را از بازار خریده بودم ( خریدم).

ماضی + مضارع:     فعل دوم : ماضی استمراری     رأیتُ النّبي يدعـو النّاس . پیامبر را دیدم در حالی که مردم را دعوت می کرد.

مضارع + مضارع :     فعل دوم : مضارع التزامی    نشتري الکتابَ الذي يساعدنا : کتابی را که به ما کمک می کند می خریم.

ترجمه « که »

1 -  موصول خاص بعد از اسم معرفه به « ال» یا معرف به اضافه ( اگر نقش صفت  داشته باشد)

رأيتُ الرجلَ الذي يذهبُ : مردی را که می رفت دیدم.

2 – أنَّ ( که وسط جمله می آید ):    عَلِمتُ أنّـه في المسجد: دانستم که او در مسجد است.

                                             فهمتُ أنَّ اللهَ معنا : فهمیدم که خدا با ماست.   

3 – « أن » قبل از فعل مضارع:       أطلبُ أن أذهبَ : می خواهم که بروم    /    نهضتُ أن أقولَ : ایتادم که بگویم

4 – قبل از جمله ی وصفیه:         جاء رجلٌ يحبُّ الله :  مردی که خداوند را دوست می داشت ، آمد

                                          هذا کتابٌ صفحاتُه کثيرة ٌ: کتابی است که صفحه های آن زیاد است.       

ترجمه « باید »       1   - علی + اسم + مصدر:      علی الإنسان الصبرُ: انسان باید صبر کند.

                           2 - علی + ضمیر+ مصدر:       علیها الإجتهادُ : او باید تلاش کند. 

ممکن است مصدر در ابتدا قرار گیرد که در این حالت هم صحیح است.    الصبرُ علی الإنسان   /  الإجتهادُ عليها

3 – يجبُ + أن + مضارع منصوب:          يجبُ أن يذهَبَ : باید برود     / يجبُ أن تکتبوا : باید بنویسید

4 – يجبُ + علی + ( اسم یا ضمیر ) + مصدر:      يجبُ علی المعلم التدریسُ : معلم باید درس بدهد.

                                                                          اسم      مصدر

                                                            یجبُ علیکما الإهتمامُ بالعملِ : شما باید به کار توجه کنید.       

5 – یجب + علی + ( اسم یا ضمیر ) + أن + مضارع منصوب:

                                                     یجب علی الناس أن یذهبوا إلی البیت : مردم باید به خانه بروند.

                                                     یجبُ علینا أن نجبرَ الفشلَ : ماباید شکست را جبران کنیم.       

6 – لـِ + مضارع مجزوم:       ليکتُب : باید بنویسد

ترجمه « نباید »:       1 - لا ناهیه + صیغه های ( غائب – متکلم ) از مضارع :

                                              لا يکتب : نباید بنوسید   /     لا یظلم الحاکمُ أحداً : حاکم نباید به کسی ستم کند.

2 – یجب + أن + لا + مضارع منصوب:        یجب أن لا يذهبَ : نباید برود  /     یجب أن لا ترجع : نباید باز گردی

3 – یجب+ علی + ( اسم یا ضمیر ) + أن + لا + مضارع منصوب  :

                                                         یجب علی الناس أن لا یخونوا الحاکم : مردم نباید به حاکم خیانت کنند.

ترجمه ابواب هشتگانه

إفعال و تفعیل :            معمولا فعل های لازم را به متعدی تبدیل می کنند.

                             ذهب : رفت ( لازم )    أذهَبَ :برد (متعدی)      فَرِحَ : شاد شد ( لازم)   فَرَّحَ :شاد کرد( متعدی

استفعال:                برای طلب و درخواست انجام کاری استفاده می شود. ( معمولاً متعدی است)

                        إستغفر الله : از خدا طلب آمرزش کرد.             إستعلمَ المعلم : از معلم طلب علم کرد.

إفتعال ، تفعّل ، انفعال:               بر مطاوعه ( تاثیرپذیری) دلالت دارند.  

                                      تأدَّبَ : مؤدب شد / إنکسر : شکست / إنتقل : منتقل شد 

تفاعل :         برهمکاری دلالت دارد ودر ترجمه ی آن از کلمه های « با همدیگر، با یکدیکر) استفاده می شود. (معمولا لازم است)

                   تعاونَ الناس: مردم با همدیگر همکاری کردند.              تقاتل الأعداءُ : دشمنان با هم جنگیدند.

 مفاعلة:    در ترجمه آن از « با » استفاده می شود. ( معمولا متعدی است )

                     کاتبَ عليِّ سعيداً : علی با سعید نامه نگاری کرد.        شاورَ الحاکم الناس: حاکم با مردم مشورت کرد.

ترجمه « داشتن » :      لـِ  + ( اسم یا ضمیر )     للمعلم اسلوبٌ : معلم روشی دارد .   /  لي کتابٌ : کتابی دارم

                              عند + ( اسم یا ضمیر )       عند عليٌّ ثروة ٌ : علی ثروتی دارد.  / عنده کتابٌ : کتابی دارد.

ترجمه « نداشتن»:          ( ما، لیس) + لـِ + ( اسم یا ضمیر ) 

                                       ما لي کتابٌ : کتابی ندارم .         لیس عند المعلم ِ زمنٌ : معلم وقتی ندارد.

به ترجمه افعال زیر با حروف خاص آنها توجه کنیم.

قام بـ: پرداخت، انجام داد   /    قال بـ : اعتقاد داشت    /     بحث عن : جستجو کرد  

رغب عن : روی برگرداند، اعراض کرد      /     رغب في : روی آورد

أن + مضارع منصوب به دو صورت ترجمه می شود:

الف ) مضارع التزامی    ب) مصدر        يرید أن أذهبَ :  ( او) می خواهد که من بروم . او رفتن من را می خواهد.

گاهی فعل مضارع با حرف « ما» منفی می شود:        ما يذهب : نمی رود /     ما یری : نمی بیند

گاهی حروف در هم ادغام می شوند که ترجمه ی آنها بسیار مهم است:

عمّـن =  عن + من  : از چه کسی ( از کسی که)

عمّـا =  عن + ما : از آن چه ( از چه چیز) ، در باره ی آنچه

بـِمَ =  بـ + ما : به خاطر چه؟                                               

 لـِمَ = لـ + ما : برای چه؟

لَئلا =  لـِ+ أن + لا : برای اینکه

ممّـن = مِن + من : از کسی که ، از چه کسی

در فارسی اگر چند کلمه ی معطوف دارای مضاف الیه یکسان باشند فقط در پایان آخرین کلمه، مضاف الیه می آید، ولی در عربی مضاف الیه را باید در انتهای همه کلمات مضاف الیه اضاف کنیم.

دین و جان و وطن خود :     دینه و نفسه و وطنه

علی کتاب و دفتر وکیف خود را روی میز گذاشت.      جعل عليّ کتابه و دفتره و محفظته علی المنضدة.

اخ + مصدر : می تواند به صورت صفت ترجمه شود.      أخو العلم : عالم

نکته 1

1 -  اگر یک اسم هم صفت و هم مضاف الیه داشته باشد در عربی ابتدا مضاف الیه می آید و سپس صفت آن ، ولی در ترجمه ابتدا صفت آورده می شود و سپس مضاف الیه را.

کتابنا الجمیل: کتاب زیبای ما                 ثورتنا الإسلامية :  انقلاب اسلامی ما  

فرمول:     عربی : اسم + مضاف الیه + صفت               فارسی : اسم + صفت + مضاف الیه

مثال های دشوارتر:               رنگ آبی اتاق من :  لون غرفتي الأزرق

                                     باغ های زیبای همسایه ی ما : بَساتين جارنا الجميلة

چاپ پنجم این کتاب : طبع هذا الکتاب الخامس              کتاب های بزرگ معلم ما : کتب معلمنا الکبیرة

فرمول: 1- نوشتن اسم 2- آوردن صفت در آخر 3- نوشتن مابقی بین اسم و صفت 4- مطابقت موصوف وصفت ( از نظر جنس، عدد،اعراب، معرفه و نکره بودن)

نکته 2

اگر « کان » در جمله ای بیاید و چند فعل به آن عطف شوند، دو نکته قابل توجه است:

1 - « کان » فقط یک بار ترجمه می شود.           2  - همه ی افعال معطوف با توجه به « کان » ترجمه می شوند.

کان عليٌّ يذهب و یجلس و یرجع : علی می رفت و می نشست و باز می گشت.

کان عليٌّ صبر و جاءَ و إنتظر : علی صبر کرده بود وآمده بود و منتظر مانده بود.